ӘӨЖ 330.35:338.14:65.016:553.981.8:553.982.2

Қолжазба құқығында

МЫРЗАХМЕТОВА ЖАМИЛЯ БАГДАТОВНА

Экономикалық өсу жағдайында мұнай- газ кәсіпорындарының қызметін стратегиялық жоспарлауды жетілдіру (Қызылорда облысы мәліметтері негізінде)

6М050600 – Экономика мамандығы бойынша экономика және бизнес магистрі академиялық дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның

Рефераты

Қызылорда, 2013 ж.

Жұмыс Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінде орындалған
Ғылыми жетекші: экономика ғылымдарының кандидаты,

доцент Л.А. Казбекова

Ресми опонент: экономика ғылымдарының докторы, доцент

С.М. Егембердиева

Диссертацияны қорғау 2013 ж. ____ маусымда ____ сағ. Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінде өтеді. 120014. Қызылорда қ., Әйтеке би к-сі, 29А. (Бас Оқу Ғимараты, Тарих, құқық және экономика институты, №510 дәрісхана).

Диссертациямен Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің кітапханасында танысуға болады. (120014. Қызылорда қ., Байсеитова к-сі, 100).

КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан экономикасы соңғы онжылдықтар көлемінде айтарлықтай экономикалық өсуге қол жеткізді. Қазақстан Республикасының нарықты экономикасын әлемдік қоғамдастық мойындады. Соңғы жылдары аймақтардың өзара қарым-қатынастарын басқарудың тиімді формаларын қалыптастыруда бірқатар өзгерістер болды. Сондықтан, аймақты дамытуды тиімді басқарудың міндеттерін анықтау, сапалы экономикалық ортаны айқындау мәселесін қарастыруда және аймақтың дамуын қамтамасыз ететін басқарушылықтың маңызды элементтерінің бірі болып стратегиялық жоспарлау табылады. Ұйым және олардың басшыларының болып жатқан өзгерістерді қарапайым ілтипатқа алуымен шектелмеуі тиіс, өзгерістерді ғылыми негізделген сапалы басқару қажеттілігі күннен-күнге айқындала түсуде.

Дағдарысқа қарсы тактикалық міндеттерді орындауда мем­ле­кет­тің күш-жігерінің концентрациясы ел дамуының тұтастай картинасын көруге мүмкіндік бере бермейді, сондықтан әр кезеңдегі әлеуметтік-экономикалық дамуы­на қатысты сапалы параметрлерді жасау, дамудың жоғары деңгейіне жетудің жолдары мен механизмдерін әзірлеу маңыз­ды қадам болмақ. Мемлекет басшысы 2050 жылға дейін Қазақстанның дамуы­ның стратегиясын ұсына отырып, өсудің жаңа параметрлері мен ел дамуының басым бағыттарын белгіледі. Ол, шын мәнінде, мемлекеттік менеджерлердің алды­на бүкіл мемлекеттік механизмді «дағ­дарысқа қарсы қолма-қол әрекет ету­ден» алып шығып, дамыған мемлекет құру міндетін қойды.

Елбасы алға қойған тапсырмалардың бірі ретінде дамудың жоғары деңгейіне жету­дің стратегиялық жоспарының ма­ңыз­ды бөлігі – әлемнің дамыған 30 елінің қата­рына ену жоспарын айтуға болады. Елбасының идея­сы бойынша стратегиялық даму жолында бұл инструменттерді бірыңғай құрылымға жұмылдырып, орталық­тан­дырылған бақылау жасау секілді алға қойылған міндеттерді кезең-кезеңімен орындауға көшіретін кез жетті. Осыған байланысты аймақтық даму жөніндегі мемлекеттік саясатты стра­тегия­лық ұлттық міндеттер мен мақсаттарға сай құрылымдау жұмыстары жүргізілуі керек. Жалпы алғанда, Президент ұсынған ұзақ мерзімді дамудың нобайы мақсатты, кешенді, стратегиялық тұрғыдан зерде­лен­ген. Мұндағы нақты міндеттер мен тап­сыр­малар стратегиялық перспек­тивалық тұрғы­дан тұтас жүйенің динамикалық дамуы­на жағдай жасайды.

Аймақты стратегиялық дамыту жолында мұнай газ саласын өркендету экономикалық мәселелерді жан-жақты шешуге үлкен мүмкіндік туғызады. Экономикалық жағдай ұдайы өндіріс үрдісімен тығыз байланысты. Сондықтан, мемлекеттің стратегиялық саясаты аймақтың экономикалық жағдайының дамуына кең ықпалын тигізеді. Сонымен қатар, республиканың барлық аймақтарында стратегиялық жоспарлар, оның ішінде өнеркәсіп өндірісін дамыту, индустриялды-инновациялық жобаларды жүзеге асыру жолымен халықтың өмір сүру жағдайларын жергілікті жерде жақсарту, елдегі барлық халықтың тұрмыс деңгей мен сапасын арттырудың ең тиімді тәсілдерінің бірі болып табылады.

Мәселенің ғылыми-тәжірибелік деңгейде қарастырылуы. Зерттеу тақырыбы бойынша көтпеген теориялык және тәжірибелік мәселелерге қатысты шетелдік ғалымдардың еңбектерін атауға болады: Акофф Р., Ансофф И., Карлофф Б., Кинг У., Клиланд Д., Мескон М., Портер М., Томпсон А. және т.б. Сонымен қатар, стратегиялық жоспарлау теориясына қатысты көз-қарастар мен ой-пікірлер С.А. Алпысбаев, А.К. Кошанов, Р.К. Сатова, Э.А. Туркебаев, Л.Ф. Сухова, У.Ж. Шалболова және т.б. отандық ғалымдардың еңбектерінде көрініс тапқан.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Мұнай- газ кәсіпорындарындағы стратегиялық жоспарлауды қалыптасуы мен жетілдіру жолдарын экономикалық өсу жағдайында теориялық-әдістемелік және тәжірибелік аспектілерін зерделеу.

Алға қойған мақсатқа сәйкес төмендегідей міндеттерді шешу қажеттілігі айқындалады:

- стратегиялық жоспарлаудың теориялық-әдістемелік негіздері мен ұстанымдарын зерттеу;

- мұнай- газ кәсіпорындарындағы стратегиялық жоспарлаудың дамыуының шетелдік тәжірибесін зерделеу және оны қазақстандық тәжірибеде қолдану деңгейі;

- Қызылорда облысы мұнай- газ кәсіпорындарының қазіргі жағдайын талдау;

- мұнай-газ кәсіпорнының стратегиялық SWOT және PEST – талдауларын жүргізу;

- мұнай компанияларының бәсекеге қабілеттілік деңгейін бағалау және даму стратегиясын жасау;

- мұнай- газ кәсіпорындарындағы стратегиялық даму перспективаларын анықтау.

Зерттеу нысыны - Қызылорда облысының мұнай-газ кәсіпорындары.

Зерттеу пәні болып кәсіпорындағы стратегиялық жоспарлаудың қалыптасуы мен даму процесінде пайда болған басқарушылық және экономикалық қатынастардың жиынтығы саналады.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізіне отандық және шетелдік экономист-ғалымдардың еңбектеріндегі іргелі және қолданбалы тұжырымдамалары алынған. Зерттеу барысында ҚР Президентінің жарлықтары, Үкімет қаулылары, стратегиялық даму бағдарламалары, Қазақстан Республикасының стратегиялық жоспарлары, сондай-ақ қабылданған мемлекеттің даму бағдарламалары қолданды.

Зерттеу тәсілдері. Диссертациялық зерттеу жұмысын орындау барысында келесі негізгі әдістер мен тәсілдерді қамтитын, жалпы ғылыми сипаттағы кешендік әдістемелер қолданылды: талдау және синтездеу; абстрактілі-логикалық; статистикалық, экономикалық мәліметтерді талдау, өңдеу және бағалау әдістері; жүйелі-факторлы әдістер; SWOT және PEST-талдау әдісі, сонымен қатар аналитикалық материалдарды өңдеу пайдаланылды.

Диссертациялық жұмыстың ғылыми жаңалығы: Зерттеу барысында ғылыми жаңалығын сипаттайтын келесі нәтижелерге қол жеткізілді:

- кәсіпорындағы стратегиялық жоспарлаудың теориялық түсінігі мен мәні нақтыланып негізгі қағидалары анықталды және әдістемесі қарастырылып, стратегиялық даму деңгейін бағалау критерилері қалыптастырылды;

- Қызылорда облысы мұнай- газ кәсіпорындарының қазіргі жағдайын талдау негізінде олардың даму перспективалары анықталды;

- кәсіпорынның SWOT және PEST -талдауы негізінде стратегиялық даму болжамы ұсынылды;

- кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі мен кәсіпорынды басқарудағы жүйелік процесс ретіндегі стратегиялық үлгісіне әсер ететін тәуекелділік факторлардың өзара байланысының экономикалық үлгісі құрылды.

Қорғауға ұсынылатын ғылыми тұжырымдар:

- стратегиялық жоспарлаудың қалыптасуының негізгі теориялық және әдістемелік аспектілері;

- Қызылорда облысы кәсіпорындарының қазіргі жағдайын экономикалық бағалау;

- кәсіпорынның SWOT және PEST -талдауы;

- кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі мен кәсіпорынды басқарудағы жүйелілік үрдісі, тәуекелділік факторлардың өзара байланысының экономикалық үлгісі.

Жұмыстың ақпараттық базасы. Қазақстан Республикасы Статистика агенттігі, Қазақстан Республикасы стратегиялық жоспарлау органдарының ресми мәліметтері, отандық және шетелдік ғалымдардың зерттеу материалдары, стратегиялық жоспарлау бойынша мемлекеттік және өңірлік бағдаламалары және Қызылорда облысы стратегиялық жоспарлау департаментінің материалдары қамтамасыз етті.

Диссертациялық жұмыстың сыннан өтуі және жүзеге асырылуы. Зерттеудің негізгі тұжырымдары мен нәтижелері «Жоғары кәсіптік білім берудің инновациялық дамуы: тәжірибесі, мәселелері және келешегі» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияда (Қызылорда, 2012 ж.) баяндалды. Зерттеу нәтижелері «ҚОР» Мұнай Компаниясының қызметіне еңгізуге қабылданды.

Зерттеу нәтижелерін жариялау. Диссертация тақырыбы бойынша жалпы көлемі 0,3 б.т. құрайтын 1 ғылыми мақала жарияланды, оның ішінде халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдарында – 1.

Диссертациялық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Диссертациялық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімінен тұрады.
Негізгі бөлім
Бірінші бөлімде «Кәсіпорында стратегиялық жоспарлаудың теориялық-әдістемелік негіздері» қарастылыған. Ұйым стратегиясын жоспарлау, бір жағынан стратегиялық басқарудың жүйесі болып табылады, екінші жағынан стратегиялық жоспарлау процесінің негізін құрайды.

Сондықтан, бұдан әрі «стратегияны жоспарлау» және «стратегиялық жоспарлау» ұғымдарын бірдейлестіру рұқсат етіледі. Стратегиялық жоспарлау – бұл ұйым миссиясы мен мақсатын тұжырымдау, келешекте ұйымның тиімді жұмысын қамтамасыз ету мақсатында қажетті ресурстарды анықтау және алу, оларды таратуда өзіндік стратегия таңдау процесі. Стратегиялық жоспарлау процесі басқару шешімдерін қабылдауға көмектесетін құрал болып табылады (сурет 1).

Миссия және мақсаттар

Сыртқы ортаны талдау

Күшті және әлсіз жақтарын талдау

Стратегияны бағалау

Баламаларды талдау және стратегия таңдау

Стратегияны іске асыруды басқару

Сурет 1- Стратегиялық жоспарлау процесі

Ұйым мақсаты мен миссиясын таңдау стратегиялық жоспарлаудағы бірінші және ең жауапты шешім болып табылады. Миссия және мақсаттар келесі кезеңдеріне бағдар қызметін атқарады және сонымен бірге даму баламасын талдауда ұйым қызметінің бағытына белгілі шектеу жасайды. Ұйым өз миссиясын сыртқы қоршаған ортадан іздеу керек, өйткені әлеуметтік маңыздылықты тұрақты қолдау оның тіршілік етуіне және келешекте тиімдіқызмет атқаруын қамтамасыз етеді. Табыс ешқашан да ұйымның басты мақсаты бола алмайды, өйткені табыс аса маңызды болғанмен, тек ішкі проблема. Шаруашылық мақсаттары миссия шеңберінде және оның дамуында тұжырымдалады және анықталады. Мұнда жоғары басшылық бағдарланатын құндылықтар мен мақсаттар есепке алынады. Жоғары басшылық ұзақ уақыт бойы белгілі құндылықтарға сенімділігін сақтайды, ол басқару тәсілін таңдаумен, сондай-ақ ұйым мақсатымен айқындалады. Сыртқы ортаны талдау, стратегияны жасаушыладың ұйымға қатысты ықтимал қауіп-қатердің алдын-алу және жаңа мүмкіндіктерді алдын-ала көру мақсатында факторларды бақылау құралы болып табылады.

Стратегиялық жоспарлау жүйесінің тиімді қызмет атқаруының басты шарты – оған жоғары басшылар тарпынан тұрақты назар, олардың жоспарлау қажеттілігін дәлелдеу шеберлігі, стратегияны жасау және іске асыруға барынша көп қызметкерлер тарту. Бұл назар әсіресе ұйымда жоспарлау жүйесін енгізудің алғашқы сатысында аса маңызды. Стратегиялық жоспар енгізіліп және ол бүкіл бөлімшелерге тарап, өз тиімділігін дәлелдеген соң оның қажеттілігін сезінген қызметшілер саны да өседі, және мұнда қызметкерлерді құнды ұсыныстары үшін ынталандыру елеулі рөл атқарады.

Стратегия – бұл жоғарғы деңгейде жетістікке жету үшін қызметтің негізі болып табылатын мақсаттарды жүзеге асыру құралы. Мақсат пен стратегияның айырмашылығы мынада: мақсат объектінің жағдайын, ал стратегия – оның жетістікке жету процесін сипаттайды.

Стратегияны жүзеге асыру процесі екі үлкен кезеңге бөлінген:

- стратегиялық жоспарлау процесі – кәсіпорынның базалық стратегиясынан бастап функционалдық стратегиясымен аяқталатын стратегиялар жиынтығын жасау;

- стратегиялық басқару процесі – уақыт өте нақты стратегияны жүзеге асыру және жаңа жағдайлардың қалыптасуына байланысты стратегияны қайта жасақтау.

Стратегиялық жоспарлау дұрыс ойлауға негізделген, жүйелендірілген және логикалық процесс. Сонымен бірге онда болжам жасау, зерттеу, есептеу және баламаларды таңдау өнері бар. Кәсіпорын стратегиясы иерархиялық принцип бойынша құрылуы қажет. Сол себепті стратегия деңгейі, кешенділігі мен оның интеграциясы, кәсіпорын көлемі мен түріне байланысты әртүрлі. Қарапайым ұйым бір ғана стратегияға ие болуы мүмкін, ал күрделі іс-әрекеттің әртүрлі деңгейінде бірнешеуіне ие болады.

Қаржылық тұрғыдан стратегиялық жоспарлауды инвестициялық жоспарлау ретінде бағалауға болады. Стратегиялық жоспарлаудың мақсаты ақша құралдарының ағымын қазіргі деңгеймен салыстырғанда арттыру болып табылады және жоспарды бағалау барысында стратегиялық жоспарды жүзеге асырумен байланысты ақша құралдарының ағымын қарастыру қажет. Ол үшін мына әдістерді қолдануға болады: таза келтірілген нәтиже есебінің әдісі, қайтарудың ішкі коэфициент әдісі, қайтарым мерзімін анықтау әдісі, пайдалылықты есептеу индексінің әдісі және т.б.

Таңдап алынған стратегияның тәуекелділік деңгейін келесі (1) формуламен анықтауға болады:

(1)

Мұндағы: Х₁ – активке бөлінген негізгі қор құны; Х₂ – активке бөлінген пайда; Х₃ - активке бөлінген салық пен несие төленгенге дейінгі пайда; Х₄ – пассивтің жиынтық құнына бөлінген жарғының капиталдың нарықтық құны; Х₅ – активке бөлінген сату көлемі.

Егер  фактор ≥ 2,99 болса тәуелділік төмен, ал егер  фактор ≤ 1,8 болса тәуелділік елеулі.

Екінші бөлімде экономикалық өсу жағдайында Қызылорда облысының мұнай-газ кәсіпорындарында стратегиялық жоспарлауына бағалау жүргізілді. Қызылорда облысының экономикалық әлеуеті көлденең-интегралды мұнайгаз компанияларын құру бағытында дамуда. Бүгінгі күні облыста көмірсутек шикізатын өндіруді 18 компания іске асырады, оның 6 өндіру («ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ, «Торғай Петролеум» АҚ, БК «Қуатамлонмұнай» ЖШС, БК «Қазгермұнай» ЖШС, «Ай-Дан Мұнай», «ҰК «ҚОР» АҚ). 2 компания сынау жұмыстарын және 10 компания барлау жұмыстарын жүргізуде. Өңдеудің эксплуатациялық және кен орындарын игеру сатысы келесі тізімде көрсетілген: «ПККР» АҚ - Оңтүстік Құмкөл, Оңтүстік – Шығыс Құмкөл, Қызылқия, Арысқұм, Майбұлақ, Солтүстік Нұралы, Шығыс Құмкөл; БК «Қазгермұнай» ЖШС – Орталық Ақшабұлақ, Шығыс Ақшабұлақ, Оңтүстік Ақшабұлақ, Нұралы, Ақсай; «Торғай Петролеум» АҚ - Солтүстік – Батыс Құмкөл; БК «Қуатамлонмұнай» ЖШС – Қоныс, Бектас; «Ай-Дан Мұнай» АҚ – Арыс, Бленді; «ҰК «ҚОР» АҚ – Ащысай; «Саутс Ойл» ЖШС – Кеңлі, Қыртұз; «Көлжан» - Кентап. Мұнай өндрісінің көп үлесі Құмкөл кен орнында екендігі байқалады және онда мына компаниялар жұмыс жасайды: «ПККР» АҚ-мы-30,03%, «Торғай Петролеум» АҚ-мы-30,0%, «Қазгермұнай» БК-ны -26,03%, «Қуатамлонмұнай» БК-ны - 4,97%, «Саутс Ойл» ЖШС-гі - 2,7%, «Кольжан» ЖШС-гі - 0,14%.

Сыртқы және ішкі ортаны талдау негізінде «ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ SWOT-талдауын жүргіземіз.

SWOT – талдау (күшті және әлсіз жақтары, мүмкіндіктер мен қауіп-қатер) бүгінгі күнмен түсінуге негізделіп жүргізіледі. Кәсіпорын қызметінің мықты және әлсіз тұстарын, сондай-ақ негізгі мүмкіндіктері мен қауіптерін қарастырамыз.

Кесте 1 - «ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ-ның SWOT-талдауы

Көрсеткіштер	Мүмкіндіктері: 1.Нарықтың жаңа сегменттеріне шығу 2. Тауарлар мен қызметтердің ассортиментінің түр-түрлерін ұлғайту 3. Қосымша жүретін тауарлар мен қызметтер өндірісі	Қауіптер: 1. Жаңа бәсекелестер пайда болу мүмкіндігі 2. Сатып алушылардың сұраныстары өзгеруі 3.Экономиканың әлеуметтік-экономикалық жағдайының нашарлау мүмкіндігі
Мықты жақтары: 1. Жеткілікті қаржылық ресурстар 2. Шығындарды оңтайландыру мен бағалар жүйесін оңтайландыру саласындағы артықшылықтар	1.1 Маркетингтік зерттеулер жүргізу және ең ыңғайлы нарық сегменттерін анықтау. 2.1 Тауарлар мен қызметтердің жаңа түрлерін енгізу және рентабельділігін арттыру 3.1 Қосымша тауарлар мен қызметтерді әзірлеу	1.1 Газет, БАҚ арқылы жарнамалық науқан өткізу. 2.1 Есептік операциялардың жаңа жүйелерін енгізу
Әлсіз жақтары: 1. Компанияның нарықтың жаңа сегменттеріне шығуына арналған бағдарламалар әзірлеуге жұмсалатын шығындардың жоғарылығы. 2. Біліктілік пен құзыреттіліктің кейбір өзекті типтерінің жоқтығы	1.1 Жаңа сегменттерге шығу бойынша шығындарды тексеру мен әрі қарай есептеу үдерісі үшін бөгде фирмалардың кеңестерін пайдалану. 2.1 Мамандар біліктілігін жоғарылату, оқыту, дәйектемелік саясат	1.1 Технологиялық базаны жақсарту 1.2 Бизнестің портфельдік талдауын жүргізу және басқару есебінің жүйесін енгізу 2.1 Мамандар біліктілігін жоғарылату 2.2 Нарықты зерттеу
Ескерту – автормен құрастырылған

Осылайша, көрсетілген SWOT-талдау қарастырылып отырған ұйымға компанияның мықты, әлсіз тұстарын, сондай-ақ даму мүмкідіктері мен қауіптерін ескере келе, шұғыл және ұзақмерзімді стратегиялық жоспарлар әзірлеуге мүмкіндік жасайды. PEST талдау әдісінің көмегімен компанияның мақроортадағы қызметіне әсер ететін факторларды анықтаймыз (сурет 2).

саяси факторлар - Еуропаға Қазақстан бизнесінің бірігуі - шетел бизнес өкілдеріне қатысты үкіметтің қорғаныс шаралары - Қазақстан Республикасы территориясындағы коммерциялық құрылымдардың қызметіне мемлекеттің қуатты ықпалы	экономикалық факторлар - Елдегі экономикалық тұрақтылық – халықаралық нарықтағы бизнестің даму процесі тәуелді болатын фактор - Еуропа Экономикалық Кеңесі елдеріндегі бірыңғай валюта - ғаламдану және трансұлттық компаниялардың қызметі
әлеуметтік факторлар -әртүрлі елдердегі менталитеттің ерекеліктері -кейбір елдердегі ұлттар арасындағы тарихи жақтырмау - халықаралық экономикалық қатынастардың дамуы үшін кедергі	технологиялық факторлар -компанияның технологиялық базасының даму есебінен нарықтағы бәсекелестік басымдықтарды табу -өндірістің экологиялық тазалығына бүкіләлемдік күрес

Сурет 2 - Мұнай-газ кәсіпорнының PEST- талдау

Атап кететін жай, бұл жерде компания жалпы бизнесті серіктестерге бөлмей қарастырылады. Әрі қарай, келесі кестеде PEST-талдау жүргіземіз.

Кесте 2 - «ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ-нын PEST- талдау

Саясат және құқық Заңнамадағы өзгерістер Укіметтегі қайта орналастырулар Кедендік және салықтық саясаттағы күшейту 1-сценарий (оптимистік) ҚР-нан тауарларды экспорттауды көбейту бойынша Үкіметтің қолдауы; Ірі экспортшыларға жеңілдіктер ұсыну. 2-сценарий (пессимистік) - еуропа қоғамының әлемнің экологиялық жағдайына алаңдауы. 3-сценарий – БСҰ кіру

Экономика құнсыздану қарқынын төмендету; теңге бағамын нығайту; қайта қаржыландыру мөлшерлемесін төмендету; шетелдерде және ҚР-да клиенттердің потенциалды өсуі; еуростандарт бойынша жұмыс істеуге рұқсат-сертификат; еңбек ақының жоғарылауы. 1- сценарий. Қазақстанда әлеуметтік-экономикалық климатты жақсарту, тұтынушылардың төлеу қабілеттілігін жақсарту, 100% шетелдік капиталы бар тапсырыс берушілердің өсуі. 2-сценарий. Экономика жағдайын және тұтынушылардың төлеу қабілеттілігін жақсарту

Социум эколгия және еңбекті қорғау талаптарын күшейту; өмір деңгйінің өсуі; ұрпақтар сабақтастығы; демографиялық құлдырау. Сценарий: білім деңгейін жоғарлату

Технология қазіргі технологияларды игеру; жұмыс жылдамдығын арттыру;; ноу-хау енгізу; Сценарий: Тапсырыс берушінің талаптарына сай экологиялық таза, сапалы өнім шығару.

Жүргізілген талдаулар келесі нәтижелерді көрсетті. Атап айтқанда, қазіргі практикалық маркетингтің келесі әлсіз тұстарын атап көрсетуге болады: тұтынушы мен компания арасындағы коммуникациялық үзіліс, нарықты сегменттеуге қабілетсіздік, маркетингтік мақсаттар мен стратегиялардың бір ортаға жиыстырылмауы, формальды маркетингтік жоспарлаудың жоқтығы, маркетингтік ұйымдастыру, маркетингтік стратегиямен сәйкес келмеуі, болашақты инвестициялауға қабілетсіздігі, өнім саясатының жеделдігі, сату көлемін негізінен бағаны төмендету есебінен көбейтуге талпыну, маркетингке жай сату ретінде қарау, коммуникациялық әрекетте алдын болжай алмау.

Сонымен, кәсіпорынның дамуы, оның сапалы және қызметтік қуаттарының көбеюі кәсіпорынды жоғары сегментті деңгейге шығарады және бәсекелестік стратегиясын қайта қарауды талап етеді.

Қарастырылып отырған ұйымның маңызды міндеті ретінде кәсіпорынды қайта ұйымдастыру, мұнай өңдеу және өткізу саласында қызметтің жаңа түрлерін егізу, және де кәсіпорынның ішкі және сыртқы ортасымен өзара әрекеттесетін тиімді стратегияны жасау. Қазіргі күні ұйымның бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың жалпыға ортақ қабылданған әдістемесі жоқ. Нақты объектінің бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың спецификалық ұстанымдары нақты бір жағдайда оның қаншалықты күрделілігіне, объектінің ерекшелігіне мен маңыздылығына байланысты қалыптасады. Жалпы алғанда объектілердің бәсекеге қабілеттілігін бағалау өте күрделі болып табылады: біріншіден, бәсекеге қабілеттілік өз астарында объектілердің өмір сүру кезеңінің барлық сатылары бойынша барлық персоналдың жұмысының сапасы мен ресурс сыйымдылығының көрсеткіштерін түгелдей қамтиды; екіншіден, қазіргі күні әртүрлі объектілердің бәсекеге қабілеттілігін бағалау мәселесі бойынша қабылданған халықаралық құжаттар жоқ; үшіншіден, кәсіпорындардағы техникалық, экономикалық, кадрлық және әлеуметтік саясат бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз етуге бағытталмаған.

Осы тұрғыда таза бәсекелестік шарттарынан әлдеқайда алыс нарықтық жағдайда, сонымен қатар, бәсекелестері туралы толық емес ақпараттар жағдайында қызмет етіп жатқан мұнай-газ кәсіпорнына арналған бәсекеге қабілеттілікті бағалаудың интегралдық модельдерін қабылдаудың теориялық және практикалық мәселелерінің салмақтылығын атап көрсету керек. Осыған байланысты мұнай-газ кәсіпорнының бәсекеге қабілеттілік деңгейін ғылыми тұрғыдан негіздеп, бағалау үшін оны статистика мен динамикада әртүрлі әдістермен қарастырамыз. Статистикада ол бағаланатын компоненттердің салмақтылығына байланысты эксперттік бағалар негізінде анықталады. Динамикалық әдіс өндірістің ресурссыйымдылық көрсеткіштерін бағалауға және қазіргі уақытта бұрынғы көрсеткіштер негізінде болашақтағы жағдайларды болжауға негізделген.

«ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ (К_басқ) басқару жүйесінің сапа деңгейін (2) формула бойынша анықтаймыз:

(2)

Мұндағы: α_i –басқару жүйесінің сапа факторының салмақтылығы (Σ α_i=1); П_фi –i-ші сапа факторының нақты мәні; П_нi – i-ші сапа факторының нормативтік мәні.
Ұйымның басқару жүйесінің сапа деңгейін есептеу үшін алынған бастапқы мәліметтер 3 кестеде келтірілген.
Кесте 3 - Ұйымның басқару жүйесінің сапа деңгейінің есебі

Басқару жүйесінің сапа факторлары	Фактордың салмақтылығы, αi	Фактордың мәні
		нормативтік	нақты (эксперттік бағалау)
«ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ ғылыми дәрежесі бар басқару персоналы мен мамандарының үлес салмағы, %	0,3	0,1	0,05
Ғылыми тұжырымдардың басқаруда қолданылу аясы (тереңдігі) мен саны	0,25	20	10
Ұйымның барлық персоналының орташа білімділігі, жыл	0,2	15	14
Басқарушы персоналдың тұрақтамаушылығы, %	0,15	12	15
Ұйымның басқару жүйесінің автоматтандырылу деңгейі, бірлік үлес.	0,1	0,8	0, 4
Ескерту – Автордың кәсіпорынның мәліметтерін қолдануы негізінде есептелген

Кестенің мәліметтері негізінде алынғаны:

К_басқ= (0,3х 0,05)/0,1+(0,25х10)/20+(0,2х14)/15+(0,15х15)/12+(0,1х0, 4)/0,8= 0,70.

Бірінші есепте келтірілген кәсіпорынды басқару жүйесінің сапа деңгейін бағалау оның, яғни, сапа деңгейінің орташа екендігін – 70% және әлемдік нормативтен 30%-ға төмен екенін көрсетті. Барлық факторларды жақсарту қажет. Бұл жерде басқаруда ғылыми тұжырымдарды қолданылу санының деңгейінің жеткіліксіздігіне және автоматтандыру деңгейінің төмендігіне ерекше назар аудару керек. Басқаруда ғылыми әдістердің жиынтық талаптарын сақтау, дамудың стратегиялық бағдарламаларын жасап шығару барысында модельдеу мен зерттеудің қазіргі әдістерін пайдалану және енгізу аса қажет.

Үшінші бөлімде мұнай- газ кәсіпорындарындағы стратегиялық жоспарлауды жетелдіру жолдары ұсынылған. Мұнай газ кешенінің дамуы және тұрақтануы, оның жұмысының тиімділігінің жоғарылауы, мұнай және газ компаниялардың жетілдіруі және оны реформалау нәтижесінде оның құрылымдық өзгертулерінен тәуелді болады. Қазіргі кезде сатылас интеграция және барлық технологиялық тізбекті бірыңғай бүтінге біріктіретін сатылас интеграцияланған құрылымдар құру нәтижесінде мұнай компанияларының құрылымын толық жетілдіру мәселесі ерекше өзектілікке ие болды.

Стратегияларды таңдауда сыртқы экономикалық ортаның өзгерісі және де компания көлемі, табыстар және сатылулар көлемдері ықпал етеді. Бұл, өз кезегінде, ұйымдық құрылымға әсер етеді, оны жетілдіре отырып, компания стратегиялық мақсаттарды шешу тиімділігін қамтамасыз етеді. Мұнай секторында экономикалық биліктің шоғырлануы немесе монополизациясы көлденең және сатылас бағыттарда байқалады: қосылу және бірігу, ұлттық компанияларды құру жолымен сатылас интеграцияланған құрылымдарды қалыптастыру; екі немесе бірнеше дербес шаруашылық субъектілермен біріккен кәсіпорындар құру. Деңгейлес шоғырлану немесе интеграция қосылу және біріктіру, бәсекелесті сатып алуды болжайды. Сатылас біріктіру өнімді шығару және тарату процесінің түрлі технологиялық кезеңдеріндегі өндірістердің біріктіруін, немесе түрлі қызметтермен айналысатын кәсіпорындардың конгломераттық бірігу жолын қарастырады. Меншіктің мемлекеттік үлесінің басымдылығы және әлемнің ірі мұнай мемлекеттерінің экономикасының мұнай секторында маңызды мемлекеттік реттеу монополизмнің ерекше түрі және мұнай нарықтарында экономикалық биліктің шоғырлануы туралы куәландырады.

Мұнай- газ кәсіпорнының дамуын негізгі үш кезеңмен ерекшелеуге болады:

1. Базалық өндірістерді және бөлімшелерді тұрақтану, олардың шаруашылықтың жаңа шарттарына бейімдеу, стратегиялық болашаққа компаниялардың қызмет негізгі бағыттарының таңдау.

2. Компания бөлімшелерін корпоративті мүдделеріне сәйкестендіруді қамтамасыз етуге арналған интеграцияланған жүйелер құруға бастаушы құрылымдық қайта құру.

3. Қазақстанда күтілетін экономикалық өсуі және бәсеке қабілетті ұлттық экономиканың динамикалық даму және «бейімделген» мүмкін болатын өсуі.

«ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ-ның стратегиялық басымдықтары:

1. 
   Мұнай-газ саласын дамытуға қатысудан Қазақстан Республикасы үшін алынатын барынша көп пайданы қамтамасыз ету;
   
2. 
   Жаңа кен орындарын барлау мен іске пайдалануға енгізу есебінен ресурстық базаны кеңейту;
   
3. 
   Компания құнын барынша арттыру, рентабельділікті жоғарылату, өндіріс қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
   
4. 
   Отандық тауарлар жеткізушілерді, жұмыстар орындаушыларды және қызметтер көрсетушілерді қолдау, жергілікті кадрларды дамыту;
   
5. 
   Өндірісті жаңғырту және операциялар тиімділігін арттыру арқылы қолда бар мықты ұстанымдарын сақтап қалуға бар күшті шоғырландыру;
   
6. 
   Мемлекеттік бағдарлама шеңберіндегі инвестициялық жобаларды іске асыру;
   
7. 
   Өңір ауқымында мұнай өндіру көлемін ұлғайту, жобаларды инвестициялау, болашақ жобаларда үлестердің үлкен мөлшерін қамтамасыз ету;
   
8. 
   Серіктестіктер мен БК-ды құру арқылы техникалық және операциялық құзыреттілікті өсіру, шетелдік серіктестермен біріге отырып, күрделі кен орындарын игеруді жүзеге асыру;
   
9. 
   Күрделі салымдардың тиімділігін арттыру және өзіндік құнды бақылау;
   
10. 
    Өңдеу тереңдігін ұлғайту және өнім сапасын арттыру;
    
11. 
    Өндірістік қызметтің жоғары стандарттарына қол жеткізуді ынталандыру;
    
12. 
    Жергілікті коммерциялық және өндірістік құзыреттіліктерді қолдану есебінен жергілікті нарықта бәсекелік артықшылықтарды дамыту.
    

Стратегиялық тұрғыдан инвестициялар кәсіпорындардың дамуын, техникалық жарақтануын және экономикалық өсуін анықтайтын негізгі буын болып табылады. Инвестицияны стратегиялық талдау тұрғысынан инвестиция тиімділігінің негізгі топтарын қарастырамыз: инвестициялық жобаның күшті жағы ретінде анықталған ішкі факторлар; инвестициялық жобаның әлсіз жағы ретінде анықталған сыртқа факторлар; ортаның жағымды жағдайындағы анықталған сыртқы факторлар; ортаның жағымсыз жағдайындағы анықталмаған сыртқы факторлар.
Кесте 4 - Стратегиялық басқару компонентері

Бағдарламалар	Жоспарлау	Қаржылық стратегия	Ішкі құрылымдар	Бақылау
Ұзақ мерзімді инвестициялау	Бизнестің басым бағыттарын өңдеу	Қосылу немесе жұтылу стратегиясы	Компанияның өзара байланысы	Даму бағыттарын талдау
Шикізат запастарымен қамтамасыз ету	Тікелей проценттік талдау	Қаржылардың жойылуы мен табыстылығын қолдау	Өндірістік құрылым дарды қайта құру	Бәсекелестер туралы ақпараттарды талдау
Күрделі құрылыс	Ең жоғарғы қорытындыны қамтамасыз ету	Құралдардың альтернативті көздерін өңдеу және іздестіру	Қаржылық құрылымдар мен резервтік қорларды қалыптастыру	Тұтыну нарығы мен капитал ды есепке алу
Тасымалдаудың негізгі бағыттары мен ерекшеліктері	Бизнес жоспары бағалы қағаздар шығару	Компанияның бағалы қағаздарын есепке алу	Компанияның өміршеңдігін жоғарылату	Шешім қабылдауды түзету
Компанияның мүддесін қорғау	Ішкі резервтерін анықтау	Салық салу тиімділігін қарастыру	Ақпараттық жүйені құру	Жүйенің тиімділігін қорғау
Ескерту - Дерек көзі Антошкина А.В. – Стратегия развития нефтетранспортной компании с учетом факторов риска- Транзитная экономика. 2002.-№4-5

Тәуекелдік пен анықсыздық жағдайында мұнай кеніштерін игерудің қарастырылып отырған нұсқаларының жиынтығынан бір нұсқаны таңдау міндеті ойындар теориясы мен статистикалық шешімдер міндеттеріне жатады. Ойындар теориясында «табиғатпен ойындар» делінетін міндеттердің айрықша класы бөліп алынады. Бұл міндеттерде табиғат стратегиясы пассивті, өйткені ол өзінің ұтыстарын ұлғайтуға тырыспайды. Жобалаушының стратегиясы белсенді, бірақ ол өз шешімімен өзіне барлық мүмкін болатын ең аз ұтыстардан барынша көбін, не болмаса барлық мүмкін болатын ең көп ұтылыстардан барынша азын, не орташа барынша көп ұтыс пен оған эквивалентті барынша аз ұтылысты қамтамасыз ете алатын мағынада ғана.

Бұл жағдайда ұтыс немесе ұтылыс деп жобаның таза ағымды құнының мәнінің қайсы бір жағына қарай өзгеруі түсініледі, оны есептеу үдерісін кейбір шарттылық деңгейімен кеніштің экономикалық моделін құру деп есептеуге болады.

ҚОРЫТЫНДЫ

0. 
   Диссертациялық жұмысты орындауда төмендегідей қорытындыға келеміз:
   

1. Стратегия – бұл жоғарғы деңгейде жетістікке жету үшін қызметтің негізі болып табылатын мақсаттарды жүзеге асыру құралы. Компанияның стратегиялық даму тұжырымдамасы мемлекеттің экономикалық саясатын жүзеге асыруда негізгі тенденцияларды ескере отырып қалыптастыру қажет. Іс-жүзіндегі жоспарда бұл компания дамуының стратегиялық парадигмасына үнемі түзетудің қажеттілігіне негізделеді және мына сызбада жүргізіледі: экономикадағы жағдай – мемлекеттік экономикалық саясат – компания стратегиясы – тиімді жүргізу. Компанияның стратегиясы ресурстарды бөлу және үйлестіру жолымен қойылған мақсатқа жету үшін қажет болып табылатын іс-әрекеттердің жалпылама моделін көрсетеді. Оның мақсаты компанияны жоғарға рентабельдікпен қамтамасыз ететін ұзақ мерзімді бәсекелестік артықшылықтарға қол жеткізу. Компания стратегиясы – бұл даму идеологиясы және қалыптасқан мақсаттар шеңберінде олардың жетістікке жетуі бойынша іс-әрекеттердің реттілігі.

2. Қызылорда облысының салалық құрылымында кен өндіру өнеркәсібі иемденген және оның ішінде мұнай өндірісі көптеген үлесін алып тұр. 2011 жылы мұнай өндіру бойынша үлкен жетістікке жетіп, 1,7 млн. тонна өндірілді, 2012 жылы бұл көрсеткіш 11,2 млн. тоннаға дейін төмендеді. 2012 жылды 2011 жылмен салыстырғанда мұнай өндірісі 37%-ға төмендеді. Талданған мерзімде газ өндірісі ұлғаюда. 2012 жылды 2009 жылмен салыстырғанда газ өндірісі 14,9%-ға, ал 2008 жылмен салыстырғанда 154,0%-ға өсіп, 1348,8 млн. м² құрады. Жалпы қоғамдық өнім өндірісінде 2012 жылы өнеркәсіптің үлесі 28,7%, ал өнеркәсіп өндірісінде мұнайгаз өндіру саласының үлесі 39,9%-ды құрағаны белгілі. Басқа да көрсеткіштер бойынша мұнайгаз саласының рөлі ерекше: өнеркәсіп саласының көрсеткіштерінде 2012 жылы оның үлесі 66,9%, негізгі қызметтен түскен табыс бойынша - 68,1%, мұнайгаз саласының рентабельдік деңгейі өнеркәсіп көрсеткіштеріне қарағанда 1,6 есе өскен.

3. Мұнайгаз кәсіпорындарының қызметін стратегиялық жоспарлаудың басты міндеті өзгермелі ортада ұйымның қызметінің икемділігін қамтамасыз етіп, мақсаттарға жетуі үшін қажетті жаңалықтарды енгізу. Бұдан басқа, қаралып отырған кәсіпорында стратегиялық жоспарлау кәсіпорынның кәсіпкерлік әрекеттерін үдету құралдарының бірі. Қазіргі кезде мұнайгаз кәсіпорнында басқарудың жүйелі процесі ретінде стратегияның қажеттігі ешкімге күмән келтірмейді. Дегенмен барлық кәсіпорындар өздерінің табысты дамуында тиісті басымдықтарды орындай алмайды. Олар тек басқарудың жүйелі процесі ретінде стратегияның құралдарынан хабарсыз емес, сонымен бірге стратегия туралы нақты түсініктері және оның неге арналатындығы жайлы ақпаратттары жоқ. Оларда тек қана дамытудың стратегиялық маңызды бағыттары белгiлелген.

4. Стратегиялық жоспарлау әдетте, жоспарлаудан «тек кейбір компоненттердің құрамымен және осы компоненттердің уақытша бағдарымен» ажыратылады немесе «стратегияны өңдеу және жүзеге асыру бойынша ұйым қызметінің реттілігін анықтайтын процесс» ретінде ұсынылады. Стратегия бұл басқарудың жүйелiк процесі ретінде ұйымның мақсаттары мен міндеттерін анықтаумен байланысты және өз мақсаттарына жетуге мүміндік беретін ұйым мен қоршаған орта арасындағы нақты қарым-қатынасты қолдаумен, оның ішкі мүмкіндіктеріне сәйкес келу керек және сыртқы талаптарды түсіну қажет. Болашақта ұйымның соңғы мақсаттарына жетуін қамтамасыз ететін әлеует, стратегиялық басқарудың соңғы өнімдерінің бірі болып табылады.

5. Мұнай- газ кәсіпорнын SWOT – талдау кәсіпорынның мықты, әлсіз тұстарын, сондай-ақ даму мүмкіндіктері мен қауіптерін ескере келе, шұғыл және ұзақ мерзімді стратегиялық жоспарлар әзірлеуге мүмкіндік жасайды. «ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ-ның мықты жақтары: жеткілікті қаржылық ресурстар; шығындарды оңтайланлдыру мен бағалар жүйесін оңтайландыру саласындағы артықшылықтар; әлсіз жақтары: компанияның нарықтың жаңа сегменттеріне шығуына арналған бағдарламалар әзірлеуге жұмсалатын шығындардың жоғарылығы; біліктілік пен құзыреттіліктің кейбір өзекті типтерінің жоқтығы. PEST талдау әдісінің көмегімен компанияның мақроортадағы қызметіне әсер ететін факторларды анықтаймыз. Атап кететін жай, бұл жерде компания жалпы бизнесті серіктестерге бөлмей қарастырылады. Бәсекелестік артықшылықтарды зерттеу бәсекелестіктің бес күшін бағалау әдісімен және эксперттік, салыстырмалы талдау әдістерімен жүргізіледі.

6. Қазақстанның экономикасын дамытудың өндірістік бағыт-бағдарын тереңдете зерттеу мен мұнай-газ саласының бәсекеге қабілеттілігін көтерудің стратегиялық міндеттерін шешуде мұнай-газ кешені айрықша рол атқарады. Қазір мұнай-газ кешеніндегі мекемелердің алдында мұнай-газ өндіруші кәсіпорындар қызметін жақсартудың стратегиялық міндеттері тұр. Бәсекеге қабілеттілікті көтеру мақсатында мұнай-газ кәсіпорындарын дамыту үшін жағдайлар туғызу олардың стратегияларының қалай жасалатынына тікелей байланысты. Стратегияның таңдалуы мен оның жүзеге асырылуы стратегиялық басқару қызметінің негізгі бөлігін құрайды.

7. Тәуекелдерді стратегиялық басқаруда тәуекелдік-менеджмент маңызды орын алады. Өйткені, ол өзара байланысты ортаның факторларын бақылау, тәуекелді бағалау, бақылау әрекеті, информация және коммуникация, мониторинг секілді бес компонентті біріктіреді. Біздің ойымызша, тәуекел-менджмент табысты кәсіпорынның бөлінбес бөлшегі болып есептеледі және ол төмендегідей әрекеттерді қамтуы тиіс: тәуекелдерді идентификациялау, сараптама жасау және бағалау; тәуекелдік жағдайлардың зардаптарын жоюға арналған іс-шаралардың бағдарламасын жасау, кәсіпорынның өмір сүру механизмдерін жасап шығару; кәсіпорынның мақсаттарының сақталуы; шығындарды азайту; кәсіпорынның табысының сақталуын қаматасыз ету; сақтандыру жүйесінің жасалуы; мүмкін болатын конъюнктураның өзгеруі есебімен және басқа іс-шаралар есебімен кәсіпорын дамуын болжамдау.
Диссертацияның тақырыбы бойынша жарияланған еңбектер тізімі:

1. Мұнай-газ кәсіпорындарының стратегиялық тұрғыда сыртқы және ішкі ортасын талдау //«Жоғары кәсіптік білім берудің инновациялық дамуы: тәжірибесі, мәселелері және келешегі» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция. 25 қазан, Қызылорда, 2012ж.

Резюме
диссертации на соискание академической степени магистра

Экономики и бизнеса по специальности 6МO50600 - «Экономика»

Мырзахметова Жамиля Багдатовна

Совершенствование стратегического планирования деятельности нефтегазовых предприятий в условиях экономического роста

(на материалах Кызылординской области)
Объект исследования – нефтегазовые предприятия Кызылординской области.

Предметом исследования являются совокупность управленческих и экономических отношений возникающих в процессе формирования и развития стратегического планирования предприятия.

Целью исследования является изучение теоретико-методологических и практических аспектов формирования и развития стратегического планирования нефтегазового предприятия в условиях экономического роста.

Теоретической и методологической основой исследования явились труды зарубежных и отечественных ученых-экономистов. При исследовании использовались указы Президента РК, постановления Правительства, стратегические планы развития, а также принятые государством программы стратегического развития.

Научная новизна исследования:

- конкретезировано теоретическое понятие стратегического планирования предприятия, определены и рассмотрены основные критерии оценки уровня стратегического развития предприятия;

- на основе анализа современного состояния нефтегазовых предприятий Кызылординской области определены перспективы их развития;

• 
  в результате SWOT и PEST-анализа предприятия предложен стратегический прогноз его развития;
  

- предложена экономическая модель взаимосвязи факторов риска влияющих на стратегическую модель как системного процесса управления предприятием и повышения конкурентоспособности предприятия.

Научно-практическая значимость состоит в том, что изложенные в ней выводы, предложения и рекомендации могут быть учтены и использованы при решении комплекса проблем обеспечения стратегического развития предприятия.

Апробация результатов исследования. Научно обоснованные предложения автора могут быть использованы в деятельности АО «НК КОР».
Summary
the dissertation for the academic master's degree of of economy and business on 6MO50600 – «Economica» speciality
Murzahmetova Zhamilya
Improvement of the strategic planning activity oil and gas enterprise’s activity in condition of the economic growing (on Kyzylorda area’s materials)
Object of the research - oil and gas extracting enterprises of Kyzylorda area.

Subject of the research is a totality of theoretical and economical relations appearing under a process of forming and development of strategic planning at the enterprise taking account the demands of environment.

Objective of the research is a development of theoretical and methodical basis of forming and development of strategic planning at the enterprise.

Theoretical and methodical basis of the research are and works of foreign and native researchers on a theory of strategic management of venture, a Program of strategic development of the country, data of the Agentcy of the RK on statistics and other materials.

Scientific novelty of the research:

• 
  a method of management by strategic development of venture an initial statement is a fact that each economical owner-subject can have its development strategy;
  
• 
  Kyzylorda oblast criteria’s of evaluation of strategic development levee and competitiveness of the company differentiated for different stages of living cycle of the company are established;
  
• 
  SWOT and PEST – analysis of venture is carried out and on the base of it a prognosis of its strategic development is given;
  
• 
  an economic model of interrelation of factors influencing on a competitiveness of venture and model of strategy as a system process of enterprise management is compiled.
  

Scientific and practical significance of the master’s paper is in a fact that all its conclusions, suggestions and recommendations can be token into account and be used under solution of a complex of problems in enabling a strategic development of venture.

Approbation of the research. Scientifically based suggestions of the anther can be used in the activity of JSC «KOR».